Lądowisko

Lądowisko – Zakładanie i eksploatacja

Trafność wyboru miejsca na lądowisko lub “dzikiego” terenu do lądowania jest bardzo ważną umiejętnością z punktu widzenia bezpieczeństwa wykonywania lotów. Zarówno dla osób na pokładzie samolotu, ludzi znajdujących się na ziemi i ich dóbr jak również dla samego samolotu. Pozornie wydaje się, że nie jest to większym problemem.
Dobrze wybrana miejscówka daje też dużo radości i satysfakcji z latania.

Dlatego też wybór konkretnego miejsca na lądowisko dobrze jest powierzyć doświadczonym pilotom, którzy zwrócą uwagę na wiele drobnych, ale istotnych szczegółów i subtelności.

Ocena bezpieczeństwa

Przede wszystkim lądowisko nie może nikomu zagrażać. Dlatego nie powinno się wybierać miejsc gdzie kierunek startu lub/i ścieżka podejścia przechodzi tuż nad czyimś domem lub innym budynkiem. Szczególnie takim gdzie często przebywają ludzie.

Praktyczna rada – o ile wiele osób jest na początku entuzjastycznie nastawiona do działalności lotniczej to przy dużej liczbie operacji szybko się to może zmienić i najczęściej się zmienia. Szczególnie gdy na lądowisku zaczyna być prowadzona lotnicza działalność gospodarcza.
Motorem tych zmian jest pospolita zazdrość i dotyczy to wszystkich rodzajów relacji, także koleżeńskich.

Rozpoznanie otoczenia

Jeśli już znajdziemy bądź posiadamy odpowiedni teren to musimy dokładnie rozpoznać otoczenie. Chodzi tutaj przede wszystkim o różnego rodzaju przeszkody typu linie energetyczne, elektrownie wiatrowe, słupy, słupki etc. etc.
Zasada jest taka, że im bliżej pasa tym niskie przeszkody np. słupy, słupki, tunele foliowe są bardziej istotne. Nieraz wręcz uniemożliwia to latanie jeśli rozbieg/dobieg samolotu jest zbyt długi w stosunku do długości pasa.

Wybierając teren musimy wyszukać takie miejsce, które nie będzie podmokłe lub/i piaszczyste.
Jest to bardzo istotna sprawa.
Grząski grunt, a także sypki piach generuje ogromne opory ruchu i nawet jeśli uda nam się jakoś wylądować to już prawie na pewno nie wystartujemy.
Jak wielka jest to skala problemu wystarczy wsiąść na rower i wjechać w grząski lub piaszczysty teren. Momentalnie przekonamy się, że opory ruchu rosną lawinowo.

Należy też zwrócić uwagę na lokalny mikroklimat. Jeżeli lądowisko położone jest w niewielkim zagłębieniu terenu (nawet 1m niżej od poziomu gruntu otoczenia) będzie tam się zbierała woda.
Czasami grunt w takich miejscach mokry, ale twardy, nośny nadający się do startów i lądowań.
Jednak w takich miejscach bardzo szybko tworzą się wieczorne mgły, najczęściej gęste lub bardzo gęste. Najczęściej o charakterze silnie lokalnym. Kilkaset metrów dalej jest zupełnie przejrzyste powietrze.

Podobnie jest na łąkach w pobliżu stawów, strumyków, małych rzek czy nawet rowów melioracyjnych.
Wszędzie tam gdzie jest otwarty zbiornik wodny lub wilgotny grunt będą zawsze tworzyły się mgły. Otoczenie lasem czy krzakami tylko pogarsza sytuację ponieważ utrudnia mieszanie się mas powietrza.
Mgły i zamglenia są bardzo istotnym czynnikiem uniemożliwiającym lądowanie bez oświetlenia pasa startowego.
Na zdjęciu poniżej bardzo dobrze widać jaka jest intensywność parowania z powierzchni lustra wody. Na zdjęciu rzeka San.

Wybierając miejsce na lądowisko musimy się zorientować jaki jest najczęściej występujący lokalny kierunek wiatru oraz jego prędkość.
Jest to bardzo ważny czynnik ponieważ obecność przeszkód dla wiatru np. ściana lasu, długi rząd budynków, górka etc. najczęściej zmienia zarówno prędkość jak i kierunek wiatru.
W niektórych miejscach przeszkody tworzą „dysze”, które zwiększają gwałtownie prędkość wiatru. Taka „dysza” pracuje z różną wydajnością w zależności od kierunku wiatru i jego prędkości prędkości.
Przykładem takiej dyszy są północne okolice Przełęczy Dukielskiej na południe i południowy wschód od Krosna.
Dlatego też istotnym elementem jest prowadzenie obserwacji przez dłuższy okres. Dobrze jest porozmawiać z mieszkańcami danego terenu.

Niektóre przeszkody są tak usytuowane, że tworzą lokalne wiry w płaszczyźnie pionowej. Takie mikro trąby powietrzne. Oczywiście czas życia takiej zawirowania jest krótki i bardzo lokalny, ale trzeba pamiętać, że najczęściej jest tak, że wprawdzie jedne wiry wygasają na krótkim odcinku, ale też mogą tworzyć się następne. Czasem taki wiry tworzą się i wygasają w sposób ciągły.
Analogią są tutaj wiry w rwących rzekach. Obecność przeszkód np. dużych kamieni automatycznie generuje powstanie zawirowań.
Wiry powietrza generują silne turbulencje i zjawisko zwane „uskokiem wiatru” czyli nagłą zmianę prędkości i kierunku.
Tego typu zjawiska często eliminują dane miejsce jako lądowisko.
Dotyczy to szczególnie samolotów ultralekkich, które są bardzo wrażliwe na turbulencje i uskoki wiatru. Generalnie im lżejszy samolot tym bardziej podatny na burzliwą atmosferę.

Stopień trudności danego lądowiska

Stopień trudności danego lądowiska musi być dobrany do poziomu umiejętności pilotów, którzy będą z niego korzystali. Jest to w zasadzie oczywiste.
W dane miejsce trzeba się “wlatać” i jak najpełniej poznać subtelności danego miejsca.

Lądowisko górskie

Lądowiska górskie są szczególnym przypadkiem miejsc przeznaczonych do operacji lotniczych z racji nachylonego pasa startowego. Jednak występuje także szereg innych czynników, które niżej opiszę.
Zakładanie lądowiska górskiego jest procesem czasochłonnym ponieważ należy bardzo pilnie obserwować przyrodę przed długi czas i zwracać uwagę na różne subtelności danego miejsca.

Nachylenie pasa

Wybierając miejsce na lądowisko górskie musimy go dostosować do możliwości samolotu, którym chcemy operować.
Najistotniejsza będzie odpowiednia długość pasa startowego.

Równie istotnym czynnikiem jest kąt nachylenia pasa oraz przechylenia “na bok”. Te dwa czynniki występują przeważnie jednocześnie i jeszcze zmieniają się wzdłuż długości pasa.
Najlepiej obrazuje to zdjęcie szybowiska Bezmiechowa, które powierzchnia jest pofalowana dosłownie w każdą stronę.

Jednak pomimo tak dużego pofałdowania terenu zdecydowano się na loty z tego miejsca ze względu na parametr wybitności tej góry i ułożenie stoku względem najczęściej wiejących wiatrów.
Jednak ta lokalizacja byłą związana ściśle z możliwością wykonywania lotów szybowcowych.

Dlatego też musimy pamiętać, że pozornie, optycznie duże lądowisko może posiadać jedynie niewielką powierzchnię nadającą się do wykonywania lotów.

Nośność gruntu i zjawiska hydrologiczne przebiegające w podłożu

W górach występuje bardzo silne zjawisko spływania wód gruntowych w jedno miejsce ze względu na nachylenie terenu oraz obecność skał nieraz na bardzo małej głębokości tuż pod warstwą gleby. Skały nieraz wystają z ziemi.
Często też występują sypkie warstwy nieprzepuszczalne podobne do iłu lub ił.
Na zdjęciu widać wyraźnie, że grunt u podnóża góry jest silne nasycany wodą.

Zatem nie możemy wybrać takiego miejsca gdzie po nawet lekkim opadzie robi się od razu grząsko. W takich miejscach proces osuszania gleby zachodzi z reguły powoli.

Wpływ pór roku na nawierzchnię lądowiska

Problem ten dotyczy w zasadzie wszystkich lotnisk trawiastych i lądowisk. Ale w szczególności lądowisk górskich ze względu na intensywność zjawisk.
Największe szkody na trawiastej powierzchni lądowiska czyni woda, Najgorzej będzie wiosną i jesienią kiedy to suma opadów w Polsce jest największa.
Woda żłobi sobie małe kanaliki i jeśli lądowisko nie jest utwarzane walcem i generalnie nikt nie dba o jego powierzchnię z wyjątkiem koszenia to po kilku latach będą na nim “góry i doliny” oraz “rowy” utworzone właśnie przez wodę.
Z nastaniem niskim temperatur i zamarzaniem grubej warstwy gruntu powierzchnia ulega stopniowemu pofałdowaniu na wskutek powiększania objętości zamarzającej wody. Grunt jest “rozsadzany” od środka i powstaje małe pofałdowanie, które później sukcesywnie powiększa działanie wody.

Wpływ mikroklimatu danego miejsca

W górach występuje ze zjawisko bardzo silnych kontrastów lokalnego mikroklimatu, który zmienia się w dość istotny sposób nieraz po przebyciu dosłownie 1km.
Na zdjęciu widać na jak krótkim dystansie w terenie mamy drastyczną zmianę widzialności – od prawie zerowej do idealnej.

Zakładając lądowisko musimy bardzo szczegółowo obserwować prędkość i kierunek wiatru, sumę opadów atmosferycznych, częstość występowania mgieł i zamglenia. Najlepiej wykorzystać do tego mini stację pogodowa lub przynajmniej ustawić kamerę internetową i cykliczni nagrywać obraz np. 1 klatka na minutę.
Jest to niewielki wydatek, a korzyści ogromne.

Niekorzystną lokalizacją będą wszelkie kotliny, doliny i zagłębienia terenu ponieważ w tych miejscach będzie zawsze dużo wody, a więc i mgieł oraz bardzo mała prędkość wiatru.
Wiatr wpływa na przejrzystość powietrza w bezwietrznych miejscach wystąpi zawsze spadek przejrzystości powietrza np. długotrwałe zamglenia.

Duże przeszkody terenowe

Wybierając miejsce na lądowisko musimy sobie zapewnić możliwość podejścia do lądowania, ale także odpowiednią trajektorię startu.
Dobrą lokalizacją będzie możliwość wykonania “czystego podejście” z prostej jak na normalnym lotnisku, ale często bywa to niemożliwe. Wówczas podejście do lądowania i start wykonujemy z zakrętu.
Przykładem jest lądowisko górskie w Smolniku nad Osławą koło Komańczy

Łańcuchy górskie lub pojedyncze rozległe góry powodują powstawanie silnych rotorów po stronie zawietrznej. Pochodną wirowego ruchu powietrza jest silna turbulencja i tendencje do “przyciskania” samolotu do zbocza.
Jeśli prędkość wiatru jest przekroczy pewną granicę to oddziaływanie takiego rotora jest odczuwalne nawet w dolinie znajdującej się u podnóża danej góry.
Jest to zjawisko nie do uniknięcia dlatego trzeba nauczyć się z nim radzić oraz wiedzieć w jakich warunkach należy wstrzymać operacje lotnicze na danym lądowisku.

Na zdjęciu poniżej doskonale widać wir tworzący się u podnóża góry, choć na szczycie przepływ jest względnie laminarny. Jest to zstępujący prąd orograficzny.
Im większe nachylenie zbocza i różnica wysokości pomiędzy grzbietem góry i doliną tym zjawisko będzie bardziej intensywne.
Występowanie silnych prądów orograficznych jest istotnym czynnikiem wpływającym na operacje lotnicze.

Wpływ obecności lasu

Należy przyjąć, że obecność lasu w pobliżu lądowiska górskiego czy lądowisk w ogóle jest rzeczą pożądaną z punktu widzenia mikroklimatu. Obecność dużej ilości drzew osusza teren. Las akumuluje ciepło, a więc wieczorami nieco później utworzą się mgły. W przypadku silnego wiatru las tworzy bardzo szorstką powierzchnię skutecznie zmniejszając prędkość wiatru przy samej ziemi oraz skutecznie łagodzi silne podmuchy.
Jednak po intensywnych opadach deszczu las gromadzi także wilgoć i przeszkadza w mieszaniu powietrza, A więc będą się tworzyły mgły i zamglenia oraz “parowanie lasu”.

Wadą otoczenia lasem są poranne mgły, które utrzymują się dłużej niż na otwartym terenie ponieważ w nocy las oddał ciepło i rankiem jest rezerwuarem chłodnego powietrza.

Lądowisko w pobliżu lasu dla zwierząt leśnych jest po prostu łąką na której znajdą pożywienie. Trzeba mieć na uwadze obecność dużych dzikich zwierząt takich jak sarny, jelenie czy dziki co nieraz może przeszkadzać w operacjach lotniczych.
Jednak ogrodzenie lądowiska taśmą przewodzącą i podłączenie do niej elektryzatora (pastucha elektrycznego) najczęściej pomaga.

Wpływ zwierząt na nawierzchnię lądowiska

Zwierzęta będą miały praktycznie zawsze destrukcyjny wpływ na nawierzchnię lądowiska.
Największe szkody na nawierzchni czynią są krety i stada dzików.
O ile przeciwko dzikom można zastosować najmocniejsze dostępne w handlu elektryzatory (pastuch elektryczny) o tyle przeciw kretom nie ma żadnej skutecznej obrony. Jedyną metodą utrzymania gładkiej nawierzchni jest wałowanie/walcowanie, które niszczy kopce kretowisk.

Elektryzator przeciw dzikom musi być możliwie największej największej energii impulsu elektrycznego.
Jest to istotny parametr ponieważ dziki mają bardzo grubą skórę i sierść. Więc słaby impuls będzie kompletnie nieskuteczny.
Należy też pamiętać, że wpływ na energię impulsu ma także długość taśmy elektrycznej oraz dotykanie taśmy przez wyższe trawy.
Elektryzatory zasila się albo sieciowo lub ze specjalnych baterii o dużej pojemności przypominających akumulator samochodowy.

Do zasilania elektryzatorów można zastosować także ogniwa słoneczne i elektroniczny układ zegarowy ponieważ dziki nie są aktywne całą dobę.

Wyposażenie lądowiska

Rękaw wiatrowy

Jednym z najbardziej podstawowych urządzeń na lądowisku jest wskaźnik wiatru tak zwany rękaw wiatrowy czego nie trzeba specjalnie wyjaśniać.

Oznaczenie granic pasa startowego, dróg kołowania i przeszkód

Obowiązkowy, a niestety często pomijany niedrogi element.
Lądowisko musi być prawidłowo oznaczone. Nawet jeśli jest użytkowane przez jedną osobę np. właściciela terenu i samolotu, który doskonale zna teren.
Gdy widzialność spada poniżej 5km, a czasem poniżej 2km może się okazać, że nie wiadomo gdzie jest lądowisko czy przeszkody. Może być to nawet silne lokalne zamglenie powstałe po burzy.

Kamera internetowa

Lądowisku powinno być wyposażyć w kamerę internetową. W przypadku braku sieci energetycznej bez problemu możemy wykorzystać panele fotowoltaniczne (baterie słoneczne) oraz mini elektrownię wiatrową. Dostęp do internetu jest zapewniony przez sieć GSM.
Obraz “na żywo” z kamery możemy oglądać gdziekolwiek na świece zarówno na komputerze jak i smartfonie czy tablecie.
Jest to bardzo pomocne przy podjęciu decyzji o wykonaniu przelotu na dane lądowisko.
Do celów operacji lotniczych obraz z kamery nie musi być wcale płynny. Wystarczą nawet poklatkowe zdjęcia wykonywane co kilkanaście czy kilkadziesiąt sekund.
Kamera internetowa na lądowisku będzie też znakomita forma reklamy dla osób prowadzących działalność gospodarczą.

Internetowa stacja pogodowa

Poza kamerą nasze lądowisko możemy wyposażyć także w internetową stację pogodową, która będzie na żywo przekazywała dane o prędkości i kierunku wiatru, temperaturze, wilgotności etc. etc. etc.
Dane można odczytywać zarówno na komputerze jak również na smartfonach i tabletach.
Wskazane byłoby, aby razem z obrazem z kamery mieć możliwość podglądu danych meteorologicznych ponieważ dla lądowisk nie są nigdzie publikowane depesze TAF i METAR.

Oświetlenie i flesz

Jest to bardzo przydatny element wyposażenia lądowiska, a niestety niedoceniany. Skoro się nie lata w nocy to po co komu światła.
Zdalnie sterowane światła bardzo ułatwiają lądowanie w dzień podczas złej pogody. Proszę zwrócić uwagę, że na lotniskach komunikacyjnych bardzo często włącza się oświetlenie w ciągu dnia..
Często lądowiska są położone w takich miejscach, że właściwie nie wiadomo gdzie jest to jest. Szczególnie z odległości kilku km. Bardzo pomocny jest wówczas flesz doskonale znany z lotnisk komunikacyjnych czyli szybko przemieszczający się punkt świetlny przed progiem pasa.
Nasza firma produkuje zdalnie sterowany i całkowicie bezprzewodowy system oświetlenia dla lądowisk

W 2016 roku wykonaliśmy na zamówienie pewnego właściciela lądowiska specjalny system lamp LED o mocy 4 x 800W służący jako lokalizator pasa, który miał być widoczny w dzień z odległości kilku km. Zleceniodawcy chodziło o zrobienie czegoś w stylu latarni morskiej, która jest załączana za pomocą telefonu komórkowego podczas słabej przejrzystości powietrza.